Η ρεμπέτισσα Σεβάς Χανούμ (1931-1990)

Ήμουν 6-7 χρονών,  το 1967-68, όταν ένα καλοκαίρι άκουσα από τα μεγάφωνα ενός αυτοκινήτου που γυρνούσε στους, μέχρι τότε χωματόδρομους, του Νέου Ηρακλείου, ότι: "Σήμερα το βράδυ, στην ταβέρνα του Ρεκούμη, θα εμφανιστεί η εκπληκτική Τουρκάλα τραγουδίστρια Σεβάς Χανούμ!" Σε όλα τα παιδιά, μας φάνηκε πολύ "εξωτικό", ότι θα βλέπαμε μια Τουρκάλα στη γειτονιά μας. Ακριβώς δίπλα στο κέντρο ήταν το σπίτι μας. Μια πέτρινη μάντρα μας χώριζε από το καλοκαιρινό πάλκο. Όλα τα πιτσιρίκια σκαρφαλώσαμε, από νωρίς το απόγευμα, πριν σουρουπώσει, επάνω στο πεζούλι της μάντρας ανυπομονώντας να δούμε τη Σεβάς. Όταν σκοτείνιασε για τα καλά, και άναψαν οι λάμπες που περασμένες σε μακρύ καλώδιο περιέβαλαν το πάλκο, παρουσιάστηκε η Σεβάς Χανούμ με γκρι-μπλε μακριά τουαλέτα φτιαγμένη από οργάντζα, κεντημένη με πούλιες, που άστραφταν σαν άστρα μέσα στη νύχτα. Είχε τα μαύρα μαλλιά της κότσο, και κρατούσε ντέφι, που το έπαιζε πάρα πολύ επιδέξια. Τη θυμάμαι να λέει το "Τσαντιριμίν ούστουνε", και πολλά ακόμα τούρκικα τραγούδια. Ο κόσμος από τα τραπέζια τη χειροκροτούσε θερμά, κι εμείς τα πιτσιρίκια, θαμπωμένα από το πρωτόγνωρο θέαμα, την αποθεώναμε!

 Πέρασαν αρκετά χρόνια...Το 1984, πηγαίνοντας να πάρω το λεωφορείο για το Πανεπιστήμιο, πέρασα από το δισκοπωλείο του κυρ-Παντελή, και είδα στη βιτρίνα ένα δίσκο με ζωγραφιστό εξώφυλλο, που είχε τίτλο "Οι Ρεμπέτισσες", και ένα ταμπελάκι επάνω του έγραφε: "Μόλις κυκλοφόρησε!" Επιστρέφοντας το βράδυ, πέρασα από το δισκοπωλείο, ζήτησα το δίσκο, και κοιτάζοντας τις φωτογραφίες που ήταν στο οπισθόφυλλο, είδα και μία της Σεβάς Χανούμ. Η μορφή της και το όνομά της μου κέντρισαν τη μνήμη, και μου ξύπνησαν εκείνη την παιδική ανάμνηση. Φυσικά αγόρασα τον δίσκο και, σχεδόν έτρεξα στο σπίτι, για να τον ακούσω! Το παλιό πικάπ Dual, δεν έβγαζε πλέον πολύ καλό ήχο, αλλά απόλαυσα στη Σεβάς στην πρώτη της μεγάλη επιτυχία: "Το φτωχοκάλυβο" του Μανώλη Χιώτη. Πρώτη φορά την άκουγα να τραγουδάει ελληνικά. Και σκέφτηκα: "Μα Τουρκάλα ή Ελληνίδα είναι ;"  Μάλιστα, αναρωτηθήκαμε τότε μαζί με τη μητέρα μου, που ακούσαμε μαζί το δίσκο: "Άραγε να ζει;"

Η απορία μας λύθηκε πολύ σύντομα! Η τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ1 "Περισκόπιο", της έκανε αφιέρωμα στις 30 Οκτωβρίου 1984. Τελικά έμαθα ότι ήταν Ελληνίδα, Πόντια από τη Σαμψούντα, και ότι το "Σεβάς Χανούμ" ήταν το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο. Το πραγματικό της όνομα ήταν Σεβαστή Παπαδοπούλου. Και ήμουν επιπλέον τυχερός, γιατί η κάμερα σταμάτησε για λίγο επάνω στην πινακίδα με την διεύθυνση του σπιτιού της: "Οδός Αυστραλίας". Χωρίς να χάσω καιρό, ζήτησα από τις πληροφορίες του ΟΤΕ το τηλέφωνό της. Και το βρήκα πολύ εύκολα! Όμως δυστυχώς, δεν απαντούσε. Έκανα προσπάθειες ενάμιση μήνα! Και σκεφτόμουν: "Πού θα πάει; Θα την βρω!"

Στις διακοπές των Χριστουγέννων, πήρα μαζί τον παιδικό μου φίλο τον Παναγιώτη Τσουκαλά, και ανεβήκαμε μαζί Θεσσαλονίκη, με το τρένο. Αφού βρήκαμε ξενοδοχείο κοντά στο Βαρδάρη, το πρώτο που κάναμε ήταν να πάμε να τη βρούμε, Ανεβήκαμε με το λεωφορείο στη Νεάπολη, βρήκαμε το σπίτι της, χτυπήσαμε το κουδούνι που είχε το όνομά της, όμως, δυστυχώς, δεν άνοιξε. Τελικά, μας άνοιξε την εξώπορτα μια κυρία που έμενε με τη Σεβάς στον ίδιο όροφο, και μας έδειξε την πόρτα του διαμερίσματός της. Χτυπήσαμε κι εκεί...Τίποτα! Δεν το έβαλα κάτω! Έσκισα από ένα μπλοκάκι που είχα μαζί μου ένα χαρτί, έγραψα ένα σύντομο σημείωμα με το τηλέφωνό μου και το έριξα κάτω από την πόρτα. Δεν πρόλαβα να γυρίσω στην Αθήνα! Χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν εκείνη. "Είμαι η Σεβάς Χανούμ, μου είπε, με πολύ σταθερή φωνή. Έλειπα στο χωριό, στη μητέρα μου, που ήταν άρρωστη. Το σπίτι μου είναι ανοιχτό για εχθρούς και φίλους! Μπορείτε να έρθετε όποτε θέλετε"!

Παραμονές των  Φώτων, βρισκόμουν αρκετά πρωί, έξω από το σπίτι της. Μόλις είχε σηκωθεί από το κρεβάτι και ήταν με τα νυχτικά, χοντρές μάλλινες κάλτσες και τερλίκια. Αν και ήταν μόλις 53 ετών, φαινόταν αρκετά μεγαλύτερη.  Όμως, ήταν όμορφη! Με πέρασε στην κρεβατοκάμαρα, κι εκείνη σκεπάστηκε με τις κουβέρτες στο κρεβάτι. Δίπλα έκαιγε μια θερμάστρα. Πλάι καθόταν αρκετά ήσυχη, και η πανέξυπνη σκυλίτσα της, η Ζακλίν. Μου εξήγησε ότι ήταν Πόντια, αλλά στο σπίτι της από μικρή που ήταν, μετά την ποντιακή μιλούσαν πολύ καλά και την τουρκική γλώσσα. Σαν να γνωριζόμαστε χρόνια, λέγοντάς μου τη μεγάλη περιπέτεια που είχε περάσει σχετικά πρόσφατα με την υγεία της ( είχε κάνει δύο μεγάλα χειρουργεία στην Αγγλία, για καρκίνο στον οισοφάγο και στένωση μιτροειδούς) σήκωσε πολύ προσεκτικά το νυχτικό της, και κρύβοντας το στήθος της, μου έδειξε στο κατάλευκο σώμα της τα τεράστια κόκκινα σημάδια από τις επεμβάσεις! Μετά, σηκώθηκε απότομα από το κρεβάτι και είπε απολογητικά: "Συγνώμη! Δεν σε κέρασα τίποτα!" Πήγε στην κουζίνα κι έφερε σε ένα δίσκο κουραμπιέδες και νερό. Μόλις είδε ότι τα χέρια μου λερώθηκαν από τη ζάχαρη άχνη, έφερε από την κουζίνα ένα βρεγμένο πανί, γονάτισε μπροστά μου, και μου σκούπισε προσεκτικά ένα-ένα τα δάχτυλα! Εμένα, αυτή η περιποίηση με σκλάβωσε!... Έτσι ξεκίνησε η γνωριμία μου με τη Σεβάς.

Από τότε, όποτε ξανανέβαινα στη Θεσσαλονίκη για να τη δω, με φιλοξενούσε σπίτι της. Όποτε είχε συναυλία, ανέβαινα επάνω, ζούσα μαζί της την αγωνία για το αν θα τα καταφέρει, σιδέρωνα τις τουαλέτες και τα ρούχα της, τη συνόδευα, την απολάμβανα και τη χειροκροτούσα!  Θυμάμαι στο Παλαί ντε Σπορ, είπε στο κοινό που κρεμόταν από τα χείλη της: "Ακόμα και να πεθάνω, θα σας τα πω!" Ξεκίνησε με το "Μπαξέ τσιφλίκι" και την "¨Ομορφη Πειραιώτισσα". Όμως το χειροκρότημα του κόσμου ήταν χλιαρό. Αυτό δεν  άρεσε καθόλου στη Σεβάς! Έκανα νόημα στην ορχήστρα να σταματήσει. Ακολούθησε σιωπή!... Αυτοσυγκεντρώθηκε... Και άρχισε να τραγουδάει ένα μακρόσυρτο τούρκικο αμανέ! Και αμέσως μετά, με συνοδεία ορχήστρας, τραγούδησε για 10 ολόκληρα λεπτά, τουρκικά και ελληνικά, τη "Μανώλια" του Ζεκί Μουρέν και του Μανώλη Αγγελόπουλου (το τραγούδι ήταν αφιερωμένο σ΄εμένα, και μ΄έδειξε στο τέλος με το δάχτυλό της). Η παλιά Σεβάς που σαγήνευε τα πλήθη με τη φωνή της, είχε επιστρέψει! Μόλις σταμάτησε, ο κόσμος χειροκροτούσε όρθιος στις κερκίδες! Ακούγονταν σφυρίγματα επιδοκιμασίας από παντού, και επευφημίες, όπως: "Είσαι μεγάλη τραγουδίστρια! Μπράβο"! Όταν ήμουν στην Αθήνα, η Σεβάς με είχε  το δεξί της χέρι. Έπαιρνα τηλέφωνα, ή συναντόμουν με παλιούς συναδέλφους της: τη Ρένα Ντάλια, τη Μαριάννα Χατζοπούλου, τη Ρένα Στάμου, το Μαργιολά, τον Καζαντζίδη, και τους μετέφερα μηνύματα από τη Σεβάς. Έστελνα γράμματα εκ μέρους της στην τότε υπουργό πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη. Πήγαινα στο γραφείο της ιδιαιτέρας της, και μιλούσα για τη Σεβάς, προγραμματίζοντας συναυλίες. Έστελνα επιστολές σε δημοσιογράφους. Έγραφα ο ίδιος άρθρα και επιστολές σε εφημερίδες. Όταν ερχόταν εκείνη στην Αθήνα για δουλειές της, συναντιόμασταν. Όταν εκείνη ήταν στη Θεσσαλονίκη, με έπαιρνε σχεδόν κάθε μέρα τηλέφωνο. Και όταν της πήγαινε ο λογαριασμός "φουσκωμένος" μου έλεγε αστειευόμενη: "Ήρθε ο λογαριασμός με χιλιάδες αναμνήσεις φορτωμένος!"

Όταν ανέβαινα Θεσσαλονίκη, επειδή πάντα, λόγω του Πανεπιστημίου, είχα πολύ λίγο χρόνο, προσπαθούσα να τον περνώ μαζί της το χρόνο όσο πιο εποικοδομητικά γινόταν! Οργάνωσα το πλούσιο αρχείο της. Της έφτιαξα ένα φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίες από την καριέρα της. Πολλά πράγματα δεν τα είχε. Γιατί τα είχε δώσει στον Κώστα Χατζηδουλή, που της είχε τάξει ένα βιβλίο. Απογοητευμένη από την καθυστέρηση, μου είπε να αρχίσω να απομαγνητοφωνώ όλες τις συνεντεύξεις της που είχε σε κασέτες, και μου συμπλήρωνε όπου υπήρχαν κενά. Σκεφτόταν να κάνουμε μαζί το βιβλίο. Όταν το Σεπτέμβριο του ΄89 πήγα φαντάρος,  η Σεβάς είχε κάνει ήδη, ακόμα ένα χειρουργείο. Ο καρδιοχειρουργός Παναγιώτης Σπύρου που τη συμπαθούσε ιδιαίτερα, της είχε παραχωρήσει δωρεάν ένα δωμάτιο στο νοσοκομείο "Παπανικολάου", γιατί η ίδια ένιωθε εκεί ασφάλεια. Μου είχε προτείνει στο τηλέφωνο, εάν ήθελα, να μεσολαβούσε στον Άκη Τσοχατζόπουλο, που τον γνώριζε, να έπαιρνα μετάθεση στη Θεσσαλονίκη, για να είμαστε κοντά. Όμως δεν έγινε αυτό. Η Σεβάς πέθανε στις 18 Μαΐου 1990 στο Νοσοκομείο "Γ.Παπανικολάου" Θεσσαλονίκης, από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο και καρδιακή ανεπάρκεια. Τον θάνατό της τον πληροφορήθηκα το βράδυ της ίδιας ημέρας από την Αθηναία φίλη της Βίκυ Καλογεροπούλου. Έτυχε, να βρίσκομαι στην Αθήνα, με τριήμερη άδεια από τον στρατό, που τότε υπηρετούσα στο ΤΥΕΘ της Χίου. Την ώρα που τρώγαμε οικογενειακώς, με πήρε τηλέφωνο ταραγμένη και μου είπε: "Πέθανε η Σεβάς. Βάλε την τηλεόραση να δεις. Το λέει τώρα". Δυστυχώς, δεν είχα φύλλο πορείας για Θεσσαλονίκη, κι έτσι δεν μπόρεσα να παρευρεθώ στην κηδεία. Όμως, το πρωί του Σαββάτου 19/5 που θα γινόταν η κηδεία, πήγα στον ΟΤΕ της οδού Σταδίου 15, μπήκα σ' έναν τηλεφωνικό θάλαμο και τηλεφώνησα στον ι.ναό Αγίου Γεωργίου Νεάπολης Θεσσαλονίκης. Μίλησα με τον νεωκόρο και μου είπε ότι εκείνη ακριβώς την ώρα διαβαζόταν η νεκρώσιμη ακολουθία. Τον παρακάλεσα, να μην κλείσει το ακουστικό, αλλά να με αφήσει λίγο να ακούσω... Βρέθηκα νοερά εκεί! Βγήκα από τον ΟΤΕ φορτισμένος από συγκίνηση και αγόρασα από τον κοντινότερο περίπτερο όλες τις εφημερίδες, πρωινές και απογευματινές. Όλες είχαν μεγάλα ή μικρότερα αφιερώματα για εκείνην. Το σιωπηλό τέλος της Σεβάς είχε σημάνει την αντήχηση του θρύλου της. Με το που πήρα άδεια, πριν τα Σαράντα, ανέβηκα με ειδικό φύλλο πορείας στη Θεσσαλονίκη και συναντήθηκα με τον ανιψιό της τον Τάσο Θεοδωρίδη. Πήγαμε στον τάφο της στο Κοιμητήριο του Ευόσμου όπου είχε κηδευτεί "δημοσία δαπάνη ένεκεν τιμής". Από λάθος, η ταφόπλακα έγραφε ότι είχε γεννηθεί το 1921 αντί για το 1931. "Θα πω να το διορθώσουν", με βεβαίωσε ο ανιψιός της. Της κάναμε τρισάγιο, και μετά πήγαμε σπίτι της. Το  Χριστουγεννιάτικο δέντρο  στο σκοτεινό και σκονισμένο σαλόνι, ήταν ακόμα στολισμένο. Ανεβήκαμε σε ένα δώμα στην ταράτσα, όπου η Σεβάς μέσα σε ένα μπαούλο φύλαγε πολλά ενθύμια από τη ζωή της. Την μαύρη κοτσίδα της, τις τουαλέτες της, τα ντέφια της, μια συρμάτινη αρμαθιά με πολλές δεκάρες (αυτές είναι ο "θησαυρός μου" έλεγε). Ο ανιψιός της μου γέμισε δυο σακ βουαγιάζ με ενθύμια της Σεβάς. Κι εγώ του υποσχέθηκα ότι θα της κάνω το βιβλίο για τη ζωή της, που τόσο επιθυμούσε! Εκείνος με κοίταξε, θυμάμαι, με κάποια αμφιβολία. Χαιρετηθήκαμε φιλικά, και από τότε, μέχρι το 2015 που έφυγε από τη ζωή, επικοινωνούσαμε στο τηλέφωνο τακτικά. Μόλις επέστρεψα στην Αθήνα, το πρώτο που έκανα ήταν να πάρω τηλέφωνο τον Χατζηδουλή, και του απαίτησα να μου παραδώσει την ίδια μέρα, όλο το αρχείο που είχε από την καριέρα της Σεβάς. Το ίδιο μεσημέρι, συναντήθηκα μαζί του στο σπίτι του στον Πειραιά, και συνεννοηθήκαμε πολύ φιλικά μεταξύ μας... 

 Και το βιβλίο, σχεδόν σε δύο χρόνια ήταν έτοιμο! Περιλάμβανε όλες τις συνεντεύξεις που είχε δώσει η Σεβάς στον Γιώργο Χρονά, στη Βάνα Χαραλαμπίδου, στην Έμυ Κροκίδη, στη Μαρία Χούκλη,στον Γιώργο Χαρδαβέλα κ.α. Τις απομαγνητοφώνησα, έβαλα σε μια ιστορική σειρά τα κείμενα, και συμπλήρωσα ό,τι μου είχε πει η ίδια, στις άπειρες συζητήσεις μας. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1992 και έκανε πάταγο! Το όνομα της Σεβάς Χανούμ έγινε θρύλος. Ο Πασχάλης Τερζής το 2001 τραγούδησε εκπληκτικά το όνομά της και την ιστορία της, σε στίχους Ηλία Κατσούλη και μουσική του Παντελή Θαλασσινού. Πριν λίγα χρόνια, ο ποιητής Γιώργος Χρονάς, ο πρώτος που  έκανε ραδιοφωνική εκπομπή  για τη Σεβάς Χανούμ στις αρχές του ΄80, έγραψε μια θεατρική παράσταση που γνώρισε και γνωρίζει, με διαφορετικές πρωταγωνίστριες, μεγάλη επιτυχία. Έτσι, επαληθεύονται και τα σχεδόν προφητικά λόγια της Σεβάς που έλεγε:" Θα ήθελα να δω από μια μεριά, όταν πεθάνω, τι θα πρωτογράψουν για μένα! Γιατί θα γραφτούν πολλά!" Και βγήκε αληθινή. Στο διαδίκτυο βρίσκει πλέον κανείς πολλά άρθρα, και μπορεί να ακούσει όλα τα τραγούδια της. Γράφτηκαν όμως και μερικά "πικρά" που θα την στενοχωρούσαν αν ζούσε! Γιατί εκείνη ποτέ δεν μίλησε άσχημα για κανέναν συνάδελφό της.

Για παράδειγμα, ο παλιός γνωστός ρεμπέτης Τάκης Μπίνης στην αυτοβιογραφία του, δεν μιλάει καλά για τη Σεβάς. Εκείνη ποτέ δεν είχε μιλήσει  για το περιστατικό που αφηγείται εκείνος. Στο βιβλίο της η Σεβάς αναφέρει μόνο για αυτόν ότι τον έλεγαν "Άγγλο" επειδή ήταν ξανθός. Και επίσης, ότι τραγούδησε μαζί του σε δίσκο, κάνοντας δεύτερη φωνή, τα δυο πρώτα της τραγούδια :"'Ομορφη Πειραιώτισσα" και "Σώθηκε το παλικάρι", ως Σεβαστή Παπαδοπούλου ακόμα. Ο Μπίνης, στη δική του βιογραφία, προχωράει πιό πολύ, και ομολογεί ότι είχε δεσμό μαζί της. Χώρισαν ξαφνικά, με επεισοδιακό τρόπο! Και εκείνη του έκανε πολλές σκηνές ζηλοτυπίας, προσπαθώντας να τον ξανακερδίσει. Όμως δεν τα κατάφερε! Εκείνος τη χαρακτηρίζει, στη ρεμπέτικη γλώσσα: "αλανιάρα!" Όμως την αδικεί. Η Σεβάς, την εποχή εκείνη ήταν ένα σχεδόν εικοσάχρονο κορίτσι, που με ενθουσιασμό και κυνηγώντας την τύχη της, ήρθε στην Αθήνα από το χωριό της, τα Κοκκινόγεια της Δράμας, με το όνειρο να γίνει βασίλισσα. Μπήκε στη ζούγκλα των ρεμπετών! Έμπλεξε μαζί τους. Έμαθε τη γλώσσα τους. Τους τρόπους τους. Έμαθε να παλεύει για να κερδίζει. Ο χωρισμός της με το Μπίνη, ήταν η πρώτη μεγάλη ερωτική της απογοήτευση, που την έφερε στα όριά της σαν γυναίκα! Δεν κατάφερε να ελέγξει τον εαυτό της. Το έριξε στο ποτό και το τσιγάρο (οι δύο μεγάλοι εραστές μου, έλεγε η ίδια). Κάποιοι παλιοί ρεμπέτες την έμαθαν να καπνίζει και τα πιο "βαριά". Κι εκείνη για να καλύπτει τις ανασφάλειές της τα δοκίμασε, τα έμαθε, αλλά δεν της άρεσε να συνεχίσει, και τα έκοψε! Δεν ήταν ποτέ εθισμένη στις ουσίες όπως φημολογείται. Κάποιοι αργότερα, όπως ο Καζαντζίδης και η Γκρέυ την κακολόγησαν γι' αυτό. Η ίδια απέφευγε να συζητάει για το συγκεκριμένο θέμα, προπάντων στο Χατζηδουλή ο οποίος την πίεζε πολύ στο τηλέφωνο, για να μάθει, και άλλαζε κουβέντα, λέγοντας μόνο γενικά: "Πολλοί κάπνιζαν τότε!" Βέβαια, ο Καζαντζίδης λέει στο βιβλίο του Β.Βασιλικού, ότι χώρισε την Σεβάς γιατί φοβήθηκε μην τον μάθει στη χρήση ουσιών. Ίσως αυτό έγινε, γιατί μόλις πριν λίγα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του '50, την εποχή που ο Στέλιος υπηρετούσε τη στρατιωτική θητεία του στον Διόνυσο ως δεκανέας, συνελήφθη από έναν επιλοχία με την κατηγορία χρήση χασισιού (ο ίδιος είπε στον βιογράφο του Κυριάκο Διακογιάννη ότι του είχε στήσει παγίδα ο διοικητής του να τον εκδικηθεί, σελ.249-250) και αφού υπέστη εξευτελισμούς και ξυλοδαρμούς, τελικά στάλθηκε με δυσμενή μετάθεση στην Μακρόνησο, όπου συνεχίσει εκεί τη θητεία του, μιας και ο πατέρας του ήταν δηλωμένος αριστερός και η μαρτυρία βάρυνε και τον ίδιο. Οπότε, αν και με άδικες κατηγορίες, είχε κι ο ίδιος ο Καζαντζίδης βεβαρυμένο ιστορικό για το ίδιο θέμα.

 Είναι γεγονός, ότι η Σεβάς ανέβηκε ένα-ένα τα σκαλιά, μέχρι να κατακτήσει τον εφήμερο θρόνο της βασίλισσας του τραγουδιού. Πάλεψε και αγωνίστηκε μέσα στα θηρία! Έμεινε ιστορικό το ξύλο που έριξε στη μεγάλη βεντέτα της εποχής τη Μαρίκα Νίνου, όταν η τελευταία απαίτησε από τον Τσιτσάνη να μην υπάρχουν άλλες γυναίκες στο πάλκο. Τότε η Σεβάς έβγαλε τα νύχια της για να υπερασπιστεί το ψωμί της. Έπιασε τη Μαρίκα από το μαλλί στου Μάριου το καφενείο, και την "πλάκωσε" στις μπουνιές! Η επιτυχημένη συνεργασία της με τα μεγαλύτερα ονόματα της εποχής: Καλδάρα, Τσιτσάνη, Παπαϊωάννου, Τσαουσάκη, Χιώτη, Τζουανάκο-Τατασόπουλο την ανέβασε επάξια στο θρόνο που αποζητούσε. Όταν γνωρίστηκε με τον Καζαντζίδη, εκείνος ακόμα ήταν ένας άσημος τραγουδιστής, κι εκείνη μια βασίλισσα. Τον έβαζε να ακούει στο ραδιόφωνο το Ζεκί Μουρέν και την Ουμ Καλσούμ, και του έκανε μαθήματα πως να κάνει τους ανατολίτικους λαρυγγισμούς και τα τσακίσματα του αμανέ. Δεν είναι τυχαίο, ότι την εποχή του έρωτά τους, ο Στέλιος τραγούδησε μαζί με τη Ρένα Ντάλια, σε δεύτερη εκτέλεση το "Φτωχοκάλυβο", που είχε κάνει τεράστια επιτυχία σε πρώτη εκτέλεση η Σεβάς. Και ο Στέλιος ομολογεί, σε μια από τις βιογραφίες του, ότι παρ΄όλες τις διαφορές που είχε μαζί της, η Σεβάς "είχε ωραία φωνή και ήταν αρτίστα σπουδαία"! Ούτε επίσης είναι τυχαίο, και αυτό δείχνει την αξία της, ότι όταν ο Τσιτσάνης σταμάτησε τη συνεργασία του με τη Νίνου, ξαναπήρε στο συγκρότημά του τη Σεβάς, και μάλιστα τραγούδησαν μαζί  το 1959 και στην ταινία "Συννεφιασμένη Κυριακή" το ομώνυμο τραγούδι. Όλη αυτή η περιπετειώδης πλοκή στη ζωή της, έκανε τη Σεβάς, την "αμαζόνα του Πόντου", όπως της άρεσε να την αποκαλούν, θρύλο και μοναδική παρουσία γυναίκας που πέρασε από το πάλκο. Όταν η Σεβάς έπιανε το μικρόφωνο στο χέρι, κοιτούσε όλους και τους σαγήνευε. Και έλεγε μέσα της: "Τώρα θα σας τα πάρω!" Ήταν η αιτία που ο Άκης Πάνου εγκατέλειψε το πάλκο. Γιατί, όπως ομολόγησε ο ίδιος σε συνέντευξή του, η παρουσία της Σεβάς εκεί, ήταν καταλυτική!

Ένας δίσκος που δεν έγινε ποτέ. Εκτός από το βιβλίο με την βιογραφία της, ήθελα να πραγματοποιήσω ακόμα μία επιθυμία της Σεβάς. Έναν δίσκο 33 στροφών με τα τραγούδια που είχε ηχογραφήσει στην εταιρία ODEON του Μίνου Μάτσα. Δεν είχε πει σε δίσκους πολλά τραγούδια. Λίγα και καλά.Ονειρευόταν σ' ένα δίσκο τα τραγούδια: "Της ορφανής το δάκρυ", "Μη με δικάσεις", "Καλύψω", "Το φτωχοκάλυβο", "Χωρία μανούλα", "Τώρα που 'χεις παραδάκια", "Όμορφη Πειραιώτισσα", "Σώθηκε το παλικάρι", "Η ζητιάνα και ο κούκλος" κλπ. Πήρα λοιπόν τηλέφωνο στην ΕΜΙ, μίλησα με τον εξαιρετικά ευγενικό κ.Μάκη Μάτσα, και μου ζήτησε να του πάω μία κασέτα "πιλότο" με τα τραγούδια που είχα σκοπό να του πάω από δίσκους 78 και 45 στροφών της συλλογής μου. Κλήσαμε ραντεβού, πήγα και τον βρήκα στο γραφείο του, βάλαμε ν' ακούσουμε την κασέτα, και την ώρα που ακουγόταν το "Καλύψω", ήρθε κάποιος από το διπλανό γραφείο να ειρωνευτεί τα τραγούδια που ακούγαμε. Αμέσως, και προς τιμήν του, ο κ.Μάκης Μάτσας τον έβαλε στη θέση του και τον αποστόμωσε λέγοντάς του: "Πάνω σ' αυτά τα τραγούδια χτίστηκε η εταιρία μας"! Τελικά, αυτός ο δίσκος δεν έγινε ποτέ.

Φωτογραφική μνήμη... Το βιβλίο "Σεβάς Χανούμ - Η ιστορία μιας τραγουδίστριας", με επιμέλεια κειμένων και έκδοσης του Μανώλη Τασούλα. Εκδόσεις: Οδός Πανός, 1992.

Η Σεβαστούλα σε παιδική ηλικία.

Η Σεβαστή (δεξιά), με τις φίλες της Δέσποινα και Φωφώ στη Νεάπολη θεσσαλονίκης.

Με τη μητέρα της Βασιλική.

Η νυφική της φωτογραφία από το γάμο της με τον Γιάννη Ρεράκη.

Με το βαφτιστήρι της.

Φωτογραφικά πορτρέτα της Σεβάς Χανούμ από το 1951 ως το 1970.

Η πρώτη της ρεκλάμα, στην εφημερίδα "Το Βήμα", με το αρχικό καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο "Σέβω", συγκρότημα με τον Φωτάκη (Φώτη Χαλουλάκο), στις 4/10/51.

7 Νοεμβρίου 1951. Η Σεβαστή Παπαδοπούλου γίνεται Σεβάς Χανούμ.

Συγκρότημα με τον Φωτάκη στην "Παληά Αθήνα" στις 30/12/51.

Στου "Γιώργου", στις Τζιτζιφιές, το 1952. Πρώτη αριστερά η Σεβάς. Πρωτολευταίος δεξιά ο Σπύρος Καλφόπουλος. Τελευταίος, ο μπουζουξής Αναγνώστου.

Το 1953 στη "Γωνιά της Αθήνας" του Βαρθολομαίου, συγκρότημα με τον Μανώλη Χιώτη.

Το συγκρότημα: Μανώλης Χιώτης-Ζωή Νάχη-Σεβάς Χανούμ, στην "Τριάνα" του Χειλά, την περίοδο 1953-54.

Το συγκρότημα Β.Τσιτσάνης - Σεβάς Χανούμ στην "Τριάνα" του Βασίλη Χειλά το 1954.

Το 1954 στην "Τριάνα" του Χειλά, το συγκρότημα Γιάννης Παπαϊωάννου-Σεβάς Χανούμ.

Στο ίδιο συγκρότημα ήταν και ο Δημήτρης Ευσταθίου (διακρίνεται με το μπουζούκι πρώτος αριστερά) Στο ακορντεόν η Λέλα Παπαδοπούλου και στο πιάνο η Ευαγγελία Μαργαρώνη.

Στη "Λουζιτάνια" 20/5/1954, με το συγκρότημα Τζουανάκου-Τατασόπουλου.

Στου "Θείου", του Μιχάλη Μπερτζελέτου, στις Κουκουβάουνες, με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη, το 1954.

Στου "Θείου" (πρώην "Ζεφυρος"), στο Νέο Ηράκλειο, συγκρότημα με τον, ανερχόμενο τότε, Στέλιο Καζαντζίδη, το 1955. Είναι εμφανής η διαφορά του μεγέθους των γραμμάτων, στην αναγραφή των ονομάτων τους. Η Σεβάς πλέον είναι "Βασίλισσα του τραγουδιού".

Την περίοδο της συνεργασίας τους στο "Ζέφυρο", προέκυψε ένας θυελλώδης έρωτας ανάμεσα στο Στέλιο και τη Σεβάς, που κράτησε αρκετούς μήνες, και παραλίγο να τους οδηγήσει στα σκαλιά της εκκλησίας. Ήταν και η αιτία που οι δικοί της ξαναδέχτηκαν τη Σεβάς στο σπίτι. Είχε πει η Σεβάς του πατέρα της πριν φύγει: "Εγώ θα γίνω βασίλισσα, και θα ξαναγυρίσω να πάρω την ευχή σου, όταν βρω άντρα να παντρευτώ!"

Με τον Στέλιο Καζαντζίδη στη "Γρανάδα" το 1955.

Συγκρότημα: Βασίλης Τσιτσάνης, Ζωή Νάχη, Σεβάς Χανούμ, Γιάννης Παπαϊωάννου, στο "Φαληρικόν" το 1957.

Κέντρο "Φαληρικόν" 1958. Από αριστερά: Τουρκάκης, Βασ.Τσιτσάνης, Ρένα Ντάλια, Σεβάς Χανούμ, Δούκισσα.

Το 1958 στο "Φαληρικόν" ο Β. Τσιτσάνη με τη Σεβάς Χανούμ και τη γαλλίδα ηθοποιό Pascale Petit.

Η Σεβάς σέρνει το χορό.

Κάτω: Μία "στημένη" φωτογραφία! Η Σεβάς Χανούμ και δίπλα με το ακορντεόν ο σύζυγός της Γιάννης Ρεράκης. Ο Ρεράκης δεν ήταν μουσικός, αλλά επειδή έπρεπε να ταξιδέψει με τη Σεβάς στην Αμερική το 1960, με αυτή τη "στημένη" φωτογραφία δηλώθηκε ως μέλος του συγκροτήματος και πήρε τη βίζα!

Το 1960 στην Αμερική στο "Έλεν Ρέκορ" με τον Μπέμπη (Δημήτρη Στεργίου).

1960 στο "Grecian Palace" της Ν.Υόρκης, με το συγκρότημα του Μπέμπη.

1960. Μεγάλη Παρασκευή στην Αμερική. Η Σεβαστή με λευκό μαντήλι, δίπλα στο Μπέμπη που κρατάει το λάβαρο, συνοδεύουν τον Επιτάφιο.

Το 1962 στo κέντρο "Μαντουμπάλα". Από αριστερά στο πάλκο, ο Πέτρος Αναγνωστάκης, η Ζωή και ο Σπύρος Ζαγοραίος, η Σεβάς Χανούμ και ο Στ.Βαμβακάρης.

Το 1962 στη "Μαντουμπάλα" με τον Σπύρο Ζαγοραίο και τον Πέτρο Αναγνωστάκη.

Το 1963 στου "Κεφάλα",στην Κοκκινιά, των Αφών Νικολάου, με τον Βαγγέλη Περπινιάδη. Μαζί τους ήταν και ο Στράτος Διονυσίου με την Καίτη Γκρέυ.

Στου "Κεφάλα", με τον ανιψιό της Τάσο Θεοδωρίδη.

Στον "Παράδεισο" του Χρήστου Ζήρου, στο Αιγάλεω, το 1964, με το συγκρότημα Μιχάλη Μενιδιάτη-Γεράσιμου Κλουβάτου.

Στον "Παράδεισο" με μια μικρή θαυμάστρια. Πίσω από τη Σεβάς, ο μουσικός με το ακορντεόν είναι ο Λάζαρος Κουλαξίζης.

Στη "Λοκάντα" το 1965 με τον νεαρό μπουζουξή Χρηστάκη (Χρήστο Νικολόπουλο;).

Στη "Φωλιά" του Κώστα Τσιπά, στη Νίκαια, στις 15/10/1965. Τη συνοδεύει και πάλι με το μπουζούκι του ο νεαρός Χρηστάκης (Χρήστος Νικολόπουλος;).

Το 1968 στη "Βεντέτα" της Θεσσαλονίκης με τον Βασίλη Τσιτσάνη.

Συνέντευξη της Σεβάς το 1968 στο περιοδικό "Βεντέτα".

1970. Στην κοσμική ταβέρνα "Ο Στελάκης ο Μουστάκας" , στην περιοχή Αγίου Ιωάννη Ρέντη.

Το 1971 στη Γερμανία στο ελληνικό κέντρο διασκεδάσεως "Ολυμπία", συγκρότημα με τον νεαρό μπουζουξή Χρηστάκη.Ο Στέλιος Καζαντζίδης, αν και το όνομά του είχε ανακοινωθεί, την τελευταία στιγμή το μετάνοιωσε και δεν παρουσιάστηκε. Η Σεβάς θύμωσε μαζί του, και δήλωσε σε ελληνική εφημερίδα της Γερμανίας, την επόμενη ημέρα της πρεμιέρας: "Ο Καζαντζίδης είναι ένα μεγάλο νινί!"

Το 1973, στην "Αριάνα" του Λονδίνου.

Το 1973, στο κέντρο "Corfu" του Λονδίνου, με τον νεαρό μπουζουξή Χρηστάκη.

1/6/1980. Η Σεβάς στέλνει κάρτα από το Λονδίνο στη μητέρα της, και της τονίζει: "Μητέρα μου σε σκέπτομαι μέρα-νύχτα! Το μονάκριβο παιδί σου, το παιδί σου μητέρα μου, ζει! Εδώ στην Αγγλία, με κάνανε καλά οι γιατροί! Θέλω μητέρα μου από χαρά να κλαις, να τρως, να πίνεις, για να μην αρρωστήσεις, γιατί εγώ τη μητέρα μου την αγαπώ πολύ!"

1/6/80. Η Σεβάς στέλνει από το Λονδίνο κάρτα στον πατέρα της, αμέσως μετά από την περιπέτεια με την υγεία της. Και του τονίζει με ευγνωμοσύνη για τις θυσίες του: "Σε λατρεύω πατέρα μου! Σε αγαπώ! Μ΄έστειλες, πήρες τη μεγάλη απόφαση, και ήρθα εδώ στην Αγγλία, και έγινε καλά το παιδί σου! Μετά από τόσα χρόνια πατέρα τραγουδάω! Καταλαβαίνεις; Τραγουδάω!"

Στην ελληνική ταβέρνα "Athos", του Λονδίνου, το 1980.

12 Ιουνίου 1980. Συνέντευξη στην ελληνική Εφημερίδα του Λονδίνου "ΤΟ ΒΗΜΑ-THE VEMA".

10 Ιανουαρίου 1984. Συνέντευξη της Σεβάς Χανούμ στη Βάνα Χαραλαμπίδου, για το περιοδικό "ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ" της Θεσσαλονίκης.

23-1-1984. Συναυλία της Σεβάς Χανούμ στο Αμφιθέατρο της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης.

Η Σεβάς, κατά τη διάρκεια της συναυλίας στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, σκουπίζει τα δάκρυά της για τον Βασίλη Τσιτσάνη που είχε πεθάνει μόλις πριν λίγες μέρες, στις 18 Ιανουαρίου.

Η Σεβάς στο σπίτι της, στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης, με την αγαπημένη της Ζακλίν.

27-10-1986. Μεγάλη Συναυλία στο "Παλαί ντε Σπορ" Θεσσαλονίκης, προς τιμήν της Σεβάς Χανούμ.

Κατά τη διάρκεια της Συναυλίας στο "Παλαί ντε Σπορ", είχαμε συνεννοηθεί με τη Σεβάς, τη στιγμή που τραγουδούσε από το τραγούδι "Στο άδειο προσκεφάλι" του Στέλιου Καζαντζίδη, τη στροφή: "Και μια φωτογραφία που είμαστε αγκαλιά/ τη βλέπω και δακρύζω/ και τη γεμίζω/ με χίλια φιλιά!", να της δώσω μια μεγάλη γωτογραφία σε κάδρο, που ήταν ζευγάρι με τον Καζαντζίδη. Από την ημέρα εκείνη, αυτή τη φωτογραφία την είχε επάνω από το κρεβάτι της, δίπλα από την εικόνα του Χριστού.

Μετά τη λήξη της συναυλίας στο "Παλαί ντε Σπορ", συνοδευόμενη από την ανιψιά της Κυριακή Σταυρίδου. Πίσω τους ο Λάκης Χαλκιάς.

29/3/1987. Γράμμα της Σεβάς στον Στέλιο Καζαντζίδη. Του το παρέδωσα χέρι με χέρι, μέσω ενός φίλου μου που τον γνώριζε, και γνώριζε και τη Σεβάς, του Γιώργου Κότσαλη. Και λίγο μετά, η Σεβάς αφού τηλεφωνήθηκε μαζί του, ήρθε ένα ταξίδι "αστραπή", και τον συνάντησε στην Κηφισιά, όπου της έκανε το τραπέζι...

23 Μαΐου 1987. Συναυλία προς τιμήν της Σεβάς Χανούμ στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης.

23-5-87 Ο συγγραφέας Μανώλης Τασούλας συνοδεύει τη Σεβάς στη συναυλία της στο κλειστό γήπεδο Νεάπολης Θεσσαλονίκης.

23-5-87 Ο Μανώλης Μητσιάς εκφράζει το θαυμασμό του στη Σεβάς Χανούμ κατά τη διάρκεια συναυλίας της στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης.

Το ίδιο βράδυ, η Σεβάς απολαμβάνει ικανοποιημένη το θρίαμβό της, στο σαλόνι του σπιτιού της!

26/5/1987. Η Σεβάς Χανούμ δίνει συνέντευξη στην εκπομπή "Καταγραφές" στην ΕΡΤ2.

16 Ιουνίου 1988. Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία". Η πρώτη εκτενής βιογραφία της Σεβάς Χανούμ, γραμμένη με δικές της υποδείξεις, από τον Μανώλη Τασούλα.

Η Σεβάς Χανούμ, σε ταξίδι "αστραπή" στην Αθήνα, για να ακούσει την αγαπημένη της Σωτηρία Μπέλλου. "Ήρθα για μια νύχτα, έκανα "ζημιές", και γύρισα! Μη με μαλώσεις που δεν σε πήρα τηλέφωνο να βρεθούμε!" μου είπε την επόμενη μέρα στο τηλέφωνο.

Μαζί στην Αθήνα το χειμώνα του 1988.

Διασκεδάζοντας στο σπίτι της στη Θεσσαλονίκη, το Δεκέμβριο του 1988. Βλέποντας μετά τη φωτογραφία, είπε γελώντας: "Ωχ! Σαν τη θεία μου την Ευταλία, είμαι εδώ!"

1988. Η Σεβάς Χανούμ παρουσιάζεται στο τηλεοπτικό αφιέρωμα της ΕΤ.1 "Η γυναίκα στο ρεμπέτικο στίχο και στη ρεμπέτικη αντίληψη".

Η Σεβάς Χανούμ στην εκπομπή "3 στον αέρα", δίνει συνέντευξη στη Μαρία Χούκλη.

9 Αυγούστου 1989. Λίγο πριν το τέλος, με τον καρδιοχειρουργό Παναγιώτη Σπύρου, στο νοσοκομείο " Γεώργιος Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης.Στο κεφάλι της φοράει το χρυσαφί σκούφο που της έφερα δώρο από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Η καταχώρηση του ονόματός της στον τηλεφωνικό κατάλογο της Θεσσαλονίκης.

18 Μαΐου 1990. Αντίο Σεβάς!...

Η Σεβάς Χανούμ, έργο της Ζωής Τσιτσάνη.

Η Σεβάς. Έργο του Μανώλη Τασούλα.

Μπρούτζινη προτομή της Σεβάς Χανούμ . Έργο του Μανώλη Τασούλα.

Κάτω: Δύο τουαλέτες της Σεβάς Χανούμ:

...Από το ξεκίνημά της το 1951. Με την τουαλέτα αυτή, ραμμένη από το διάσημο Σκαλιντώ, έκανε και την πρώτη της καλλιτεχνική φωτογράφηση ως Σεβάς Χανούμ.

Κάτω: Μια τουαλέτα από το μεσουράνημά της.

(Από τις 20 Σεπτεμβρίου 2023 αυτές οι δύο τουαλέτες ανήκουν στη Λαογραφική Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου Αθηνών.)