Αναμνηστικά και Αναφορές Τέχνης για το 1821

Ήδη από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821, μέσω του Φιλελληνικού Κινήματος, κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη και σε όλο τον τότε πολιτισμένο κόσμο, προσωπογραφίες επιφανών αγωνιστών, σκηνές ηρωικών μαχών, παιγνιόχαρτα, ταπισερί, διακοσμητικά ρολόγια, πορσελάνινα βάζα, πιάτα τοίχου και μπιμπελό, χαρακτικά, μπρούτζινα γλυπτά και πολλά ακόμα άλλα, που με την παρουσία τους στα πλουσιότερα σπίτια της εποχής, ευαισθητοποίησαν τις χορδές πολλών ανθρώπων να συμβάλουν με κάθε τρόπο, είτε οικονομικό, είτε με την προσωπική παρουσία τους στην σκλαβωμένη 400 χρόνια Ελλάδα, που πάσχιζε για την ανεξαρτησία της. Τα έργα του Δανού Adam Friedel καθώς και των Γερμανών Peter von Hess και Karl Krazeisen, είναι από τα πλέον αξιομνημόνευτα!
 Αυτή η κίνηση με την κυκλοφορία διαφόρων αναμνηστικών από την Επανάσταση του ΄21, έχοντας μεγάλη επιτυχία και προκαλώντας το ενδιαφέρων πολλών συλλεκτών, συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια, καθώς και τον 20ό αιώνα. Το 1930 που εορτάστηκαν στην Ελλάδα τα 100 χρόνια της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, και το 1971 που εορτάστηκαν τα 150 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, δόθηκε η ευκαιρία να κυκλοφορήσουν από σχολικά τετράδια που είχαν εξώφυλλα με προσωπογραφίες ηρώων, μέχρι γραμματόσημα, νομίσματα, σχολικές αφίσες, παιδικά βιβλία με βιογραφίες ηρώων και διάφορα ιστορικά θέματα, Κλασσικά Εικονογραφημένα, ιστορικά μυθιστορήματα, επετειακές κάρτες αφιερωμένες στους ήρωες της Παλιγγενεσίας, διακοσμητικά πιάτα από τις πορσελάνες ΙΩΝΙΑ και άλλες επιχειρήσεις, σταμπωτά και μετρητά κεντήματα, λαϊκά περιοδικά με εξώφυλλα και άρθρα αφιερωμένα στους ήρωες του ΄21, ετικέτες με ονομασίες κρασιών, σπιρτόκουτα, συλλεκτικές καρτούλες με πορτραίτα ηρώων μέσα σε σοκολάτες και τσίχλες, ακόμα και πλαστικά αγαλματάκια  ηρώων του ΄21 που έβγαζε το γνωστό απορρυπαντικό ROL και κυκλοφορούσαν μέσα σε κάθε συσκευασία.
Παράλληλα, μέσα από το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και το θέατρο σκιών, παρουσιάστηκαν πολλά έργα με θέματα  ηρωικών γεγονότων της Επανάστασης καθώς και βιογραφίες  επιφανών αγωνιστών. Ξεχωριστά, θυμάμαι και τις δύο θεατρικές παραστάσεις με ηρωικά θέματα που είδα σαν παιδί στο Ηράκλειο. Η μια, με το θίασο του Γρηγόρη Κωνσταντή Μασαλά, που είχε τίτλο: "Παπά-Θύμιος Βλαχάβας" και μας πήγαν να τη δούμε με όλο το 3ο Δημοτικό Σχολείο στα "Τρία Αστέρια". Και η άλλη, με το θίασο του Φοίβου Ταξιάρχη, στο θερινό κινηματογράφο "Μόνα Λίζα", με τίτλο "Μακρυγιάννης".
 Όλα αυτά σε πολλά παιδιά και σε μένα ειδικότερα, κέντριζαν τη φαντασία μου! Πολλά οφείλω στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μου,  στα αναγνώσματα λαϊκών περιοδικών, αλλά κυρίως  στα υπέροχα παιδικά βιβλία του Τάκη Λάππα με την θαυμάσια εικονογράφηση, που κυκλοφορούσαν από τις εκδόσεις Πεχλιβανίδη, καθώς και βιβλία άλλων συγγραφέων από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους, τα οποία αφορούσαν τη ζωή και τα κατορθώματα των ηρώων του 1821. Ήταν τα δώρα που ανυπόμονα περίμενα σε κάθε γιορτή ή άλλη ευκαιρία, από τη νονά μου Ευγενία Ζωγράφου και τη μητέρα της Ευρυδίκη Γιαννοπούλου. Επίσης, από τις εκδόσεις Πεχλιβανίδη κυκλοφορούσαν και τα περίφημα και διαχρονικά πλέον «Κλασσικά Εικονογραφημένα» με βιογραφίες ηρώων του ΄21, γραμμένες από το Βασίλη Ρώτα.
Θυμάμαι, ότι τα πρώτα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» με βιογραφίες ηρώων του ΄21, τα δανειζόμουν από τους φίλους και γείτονές μου Χρήστο και Κώστα Ρεκούμη. Στη συνέχεια, βλέποντας ο πατέρας μου το ενδιαφέρον μου για τα συγκεκριμένα «Κλασσικά», μου έφερε δώρο το τεύχος με το «Χορό του Ζαλόγγου». Ήταν το πρώτο ‘’δικό μου’’ «Κλασσικό», και το είχε αγοράσει από το περίπτερο που βρισκόταν στην Πλατεία Αναπήρων, της Καλογρέζας. Λίγο μετά, τα υπόλοιπα τεύχη της σειράς, τα προμηθευόμουν ή από το παλιό περίπτερο της Πολυξένης Χατζημπαλή, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το σημερινό Δημαρχείο του Ηρακλείου, ή από το περίπτερο του Ηλία Χήναρη, που βρισκόταν στην οδό Σαλαμίνος 2, απέναντι ακριβώς από τα «Τρία Αστέρια».
Από τα περίπτερα αυτά αγοράζαμε τα «Κλασσικά» και από δεύτερο χέρι, μισοτιμής, ή τα νοικιάζαμε έναντι πολύ χαμηλού ποσού και, αφού τα διαβάζαμε, τα επιστρέφαμε και παίρναμε άλλα. Μάλιστα, είχαμε τη δυνατότητα να διαλέξουμε όποιο τεύχος θέλαμε, μέσα από μια μεγάλη ποικιλία από ανακατεμένα τεύχη, που βρίσκονταν μέσα σε μια μεγάλη χαρτόκουτα, που λόγω του χαμηλού μας ύψους, κάναμε βουτιές για να βρούμε εκείνο που θέλαμε. Να πω και για την ιστορία, ότι το πρώτο μου εκείνο «Κλασσικό» με το «Χορό του Ζαλόγγου», σκίστηκε κατά λάθος, σε ένα παιδικό καυγά με τη μικρή αδερφή μου, αλλά, πολύ σύντομα το αντικατέστησα, αφού πρώτα το προηγούμενο το έκλαψα πολύ γοερά, αγοράζοντας ένα ολοκαίνουργιο από το περίπτερο.
Όλα αυτά τα διάβαζα αχόρταγα, έβαζα τις ιστορίες καλά στο μυαλό μου, και έπειτα μετέφερα ηρωικές μάχες και βιογραφίες ηρώων  σε μορφή παιχνιδιού με άλλα παιδιά της γειτονιάς, στη μεγάλη αυλή του σπιτιού μου, καθώς και στης νονάς μου. Πώς δεν σπάσαμε κάποιο πόδι ή κάνα χέρι, πηδώντας από ένα γκαράζ ύψους 2 μέτρων χορεύοντας το "Χορό του Ζαλόγγου", μόνο ο Θεός το ξέρει! Και πώς δεν σκοτώθηκα, και δεν έβαλα φωτιά στο σπίτι, όταν παίζοντας τη "Μάχη στο Μανιάκι" έκανε έκρηξη ένα μπουκάλι με οινόπνευμα, με το οποίο είχα μουσκέψει μια μπάλα από στουπιά, μαζεμένα από κλωστοϋφαντουργείο της περιοχής, πάλι ο Κύριος γνωρίζει! Ευτυχώς που σκέφτηκα, όταν παίξαμε τον "Αθανάσιο Διάκο", να πάρω από το τσαγκαράδικο του πατέρα μου δέρμα για σόλες, και έφτιαξα μια μεγάλη, χρωματιστή φιγούρα, σαν του θεάτρου σκιών, την οποία κάψαμε θεαματικά στην αυλή του σπιτιού, περασμένη σε μια σούβλα για κοκορέτσι. Κι έτσι, οι γονείς μας δεν κλάψανε θύματα!
Επίσης, άσχετα αν η Μπουμπουλίνα δεν συναντήθηκε ποτέ με το Λόρδο Βύρωνα, εμείς, παίζοντας ιστορικά θέματα με τα πανέμορφα και καλαίσθητα πλαστικά αγαλματάκια των ηρώων του ΄21, που έβρισκε και μας έδινε η μαμά μας μέσα στις συσκευασίες του Rol, τους είχαμε κάνει συναγωνιστές στις μάχες! Και μάλιστα, όταν ήμουν ακόμα 5-6 ετών και δεν ήξερα ακόμα τίποτα από ιστορία, παίζοντας με αυτά τα αγαλματάκια, πάντρευα τη Μπουμπουλίνα με τον ωραίο Αθανάσιο Διάκο, έχοντας για παπά τον Παλαιών Πατρών Γερμανό! Και όσο για το αγαλματάκι του Κολοκοτρώνη από εκείνη την υπέροχη συλλογή, δεν διασώθηκε, γιατί η άκρη της περικεφαλαίας του μου φάνηκε πολύ τραγανή και ακόνιζα επάνω της τα δόντια μου, που μόλις πριν λίγο καιρό είχαν ανατείλει καινούργια εκείνη την περίοδο!  Βέβαια, χάρηκα πάρα πολύ, όταν μετά από πάρα πολλά χρόνια βρήκα αυτό το ίδιο αγαλματάκι χυτευμένο σε μπρούντζο, να πουλιέται στις Σπέτσες και φυσικά το αγόρασα! Η συλλογή αυτή, δεν ξέρω πόσα ακριβώς αγαλματάκια περιλάμβανε. Κάποιος φίλος μου έχει πει πως ήταν εικοσιδύο. Εγώ έχω μόνο τα δώδεκα. Κάποτε είχα και τον Παπαφλέσσα. Χάθηκε όμως μέσα σε μια ξύλινη καλύβα από κλαδιά πεύκων, που είχε φτιάξει ο ξάδερφός μου ο Γιάννης Κλωστερίδης, στην αυλή του σπιτιού μας.
Δεν με πείραζε που δεν είχα όλους τους ήρωες από τη συλλογή του Rol. Όμως, η αλήθεια να λέγεται, ήθελα πολύ να είχα και το αγαλματάκι της αγαπημένης μου Μαντώ Μαυρογένους. Η μεγάλη αδερφή μου η Ρένα, μου έλεγε πως το είχε δει στο σπίτι του γείτονά μας του Δαδιώτη, που έμενε στην οδό Δεκελείας. Πάντως με τα μάτια μου δεν το είχα δει ποτέ. Μου είχε μείνει απωθημένο! Όμως, ω του θαύματος, που λένε, το καλοκαίρι του 2021, επάνω στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της επανάστασης του 1821, το ανακάλυψα! Τέτοια σπουδαία συγκυρία, ούτε στον ύπνο μου! Η ανακάλυψη έγινε –πού αλλού;- στο Μοναστηράκι. Βέβαια, δεν βρήκα το αυθεντικό, πλαστικό αγαλματάκι, αλλά, ένα τέλειο μπρούτζινο αντίγραφό του που το πουλούσαν δυο πολύ καλά παλληκάρια, τα αδέρφια Δημήτρης και Πέτρος Ζέπης. Φυσικά το αγόρασα, και από τότε αποτελεί κομμάτι του μικρού και ανεκτίμητου «θησαυρού» μου.
Επίσης θυμάμαι το 1971 που ήταν η επέτειος των 150 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης, που πήγαινα στο μπακάλικο της γειτονιάς μου και αγόραζα με τις κούτες με σπιρτόκουτα, μέχρι να συμπληρώσω τη συλλογή με τους ήρωες του ΄21. Στα χαρτάκια, καθώς και τα αυτοκόλλητα, με προσωπογραφίες αγωνιστών, που προέρχονταν από τις εκδόσεις Πεχλιβανίδη, Ρέκκου, αλλά και από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας, που βρίσκαμε μέσα στα περιτυλίγματα από σοκολάτες και τσιχλόφουσκες, κάναμε ανταλλαγή μέχρι να συμπληρώσουμε τη συλλογή στα άλμπουμ που τα κολλούσαμε. Και θυμάμαι τον προπονητή του ΤΥΦΩΝΑ Πάνο Μαρίνο που ήταν παιδάκι τότε, να ξεκολλάει το πολύ σπάνιο αυτοκόλλητο με τη Μαντώ Μαυρογένους που είχε κολλημένο στη σχολική του σάκα, και να μου το δίνει με προθυμία, επειδή έλειπε από τη δική μου συλλογή.
Ολοκρηρώνοντας τις αναμνήσεις μου, θυμάμαι και ότι στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, με πόση χαρά αγοράζαμε με τη μαμά μου από το ψιλικατζίδικο της γειτονιάς  τα σχολικά τετράδια με τα εντυπωσιακά εξώφυλλα που τα διακοσμούσαν, και πόσο λυπόμουν λίγο αργότερα όταν υποχρεωτικά τα έντυνα με μπλε κόλλες γλασέ, κρύβοντας από κάτω τις ωραίες μορφές των αγαπημένων μου ηρώων.
Ήμουν τόσο πολύ επηρεασμένος και εμποτισμένος από το πνεύμα των ηρώων εκείνη την εποχή, ώστε όταν στις 20 Ιουλίου 1974 οι Τούρκοι πάτησαν το πόδι τους στην Κύπρο, εγώ με μεγάλο ενθουσιασμό από όλα αυτά τα ηρωικά που διάβαζα, ζωγράφισα σε ένα διπλό φύλλο τετραδίου μια ελληνική σημαία, έγραψα επάνω και «Ελευθερία ή Θάνατος», και βγήκα με πατριωτική έξαψη τρέχοντας στο δρόμο. Αλλά, το πολεμικό μου σθένος πάγωσε αμέσως, μόλις είδα ανθρώπους να τρέχουν πανικόβλητοι, άντρες να κλαίνε σαν παιδιά, επειδή επιστρατεύονταν κι έπρεπε ν΄αφήσουν έτσι ξαφνικά τα σπίτια και τις οικογένειές τους, γυναίκες να θρηνούν και να χτυπιούνται σα να είχαν στο σπίτι πεθαμένο!... Όλος αυτός ο φόβος και η ανασφάλεια που είδα γύρω μου, μου έκοψε κάθε διάθεση για πόλεμο και ηρωισμούς, και άφησα με απογοήτευση τη σημαία να πέσει από τα χέρια μου στο πεζοδρόμιο. Μετά από λίγο την είδα ποδοπατημένη από τον κόσμο που έτρεχε πανικόβλητος!... Και τότε, για πρώτη φορά κατάλαβα, τι φοβερή κατάρα είναι ο πόλεμος και πόσο μεγάλη ευλογία είναι η ειρήνη! Όμως, αυτά είναι μια άλλη ιστορία!...
Βέβαια, εκείνο που δεν μπορούσα ποτέ μου να φανταστώ ως παιδί, ήταν ότι στην πορεία του χρόνου, μεγαλώνοντας, θα γινόμουν συγγραφέας και εικονογράφος ταυτόχρονα παιδικών βιβλίων με βιογραφίες ηρώων του 1821, που τόσο θαύμαζα, αλλά και κατασκευαστής πολλών μπρούτζινων γλυπτών με τις μορφές τους!
  Έτσι λοιπόν, εφέτος που κλείνουν 200 χρόνια από την έναρξη της Μεγάλης Επανάστασης του Έθνους μας, έκανα ένα απάνθισμα όλων αυτών των αναμνηστικών της Ελληνικής Παλιγγενεσίας που έχω στην πλούσια συλλογή μου, και μοιράζομαι με όλους εσάς αυτό το μικρό προσωπικό μου "θησαυρό", σε μια διαδικτυακή  έκθεση που οργανώνεται από το Δήμο Ηρακλείου Αττικής και τον προσωπικό μόχθο της κ.Μαίρης Ιγγλέση, Εντεταλμένης Συμβούλου Τμημάτων Πολιτισμού και Δημοσίων Σχέσεων του Δήμου μας,  την οποία και από τη θέση αυτή, ευχαριστώ θερμά! Μανώλης Τασούλας
 
(Από το αρχείο της ΕΘΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ)
Κάτω: Επετειακές αφίσες από τις εκδόσεις "ΡΕΚΟΣ" και χαρτοκοπτικές.
Τετράδια από τις εκδόσεις "ΕΡΜΗΣ"
Τετράδια από τις εκδόσεις "Α.ΧΑΣΣΙΔ.Α.Ε."
Τετράδια από τις εκδόσεις "ΦΟΙΝΙΞ"
Τετράδια SPECIAL της BIOXART
Τετράδιο από τις εκδόσεις "Chouette"
Τετράδιο "ΑΡΙΣΤΟΝ"
Τετράδιο "ΑΓΚΥΡΑ"
Τετράδιο "ΕΓΠ"
Τετράδιο "FILAOU"
Τετράδιο "ΔΩΡΕΑ ΜΑΘΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ"
Παιδικά βιβλία με θέματα από τη ζωή και τη δράση των ηρώων του 1821
"Κλασσικά Εικονογραφημένα" από τις εκδόσεις Πεχλιβανίδη-ΑΤΛΑΝΤΙΣ, σε κείμενα Βασίλη Ρώτα
"Εβδομαδιαία Εγκυκλοπαιδική Επιθεώρησις Ο ΗΛΙΟΣ"
Περιοδικό "Ο Θησαυρός των παιδιών" - Εβδομαδιαίο Μορφωτικό Περιοδικό Των Νέων - 27 Μαρτίου 1948 - Από τον εκδοτικό οίκο Δημητρίου Δημητράκου. Εικονογράφηση Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου)
Περιοδικό "ΘΗΣΑΥΡΟΣ" - "Εβδομαδιαία Εγκυκλοπαιδική Επιθεώρησις" του εκδότη Ι.Γ. Παπαγεωργίου
Περιοδικό "ΡΟΜΑΝΤΣΟ - Εβδομαδιαία Εικονογραφημένη Επιθεώρησις" από τις εκδόσεις του Ν. Θεοφανίδη
"Εβδομαδιαίον Περιοδικόν Ποικίλης Ύλης ΒΕΝΤΕΤΑ"
Περιοδικό "ΠΡΩΤΟ - Εβδομαδιαία Εικονογραφημένη Επιθεώρησις" του Γιάννη Κοκκινάκη
Περιοδικό "Η ΓΥΝΑΙΚΑ και το σπίτι - Εικονογραφημένη Δεκαπενθήμερη Επιθεώρησις" του Ε.Χ.Τερζόπουλου
Περιοδικό "Δρόμοι της Ειρήνης" - Έκδοση του τ.Υπουργού Ανδρέα Λ. Ζάκκα - Εικονογράφηση του Μέντη Μποσταντζόγλου (Μποστ)
Περιοδικό "ΜΠΟΥΚΕΤΟ - Εβδομαδιαία Εικονογραφημένη Φιλολογική Επιθεώρησις Διευθυνουμένη υπό Ομάδος Λογίων"
Περιοδικό "Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Νεότητος"
Περιοδικό "Η Ζωή του Παιδιού"
"Ο Ταχυδρόμος - Εβδομαδιαία Πολιτική Φιλολογική Επιστημονική Εγκυκλοπαιδική Εφημερίς"
Εφημερίδα "Η Βραδυνή"
Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"
Εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ"
Αποκόμματα εφημερίδων με ιστορικά και επετειακά θέματα
Αναμνηστικά γραμματόσημα, και νομίσματα για το 1821 και τους ήρωές του
Κάρτες και αφίσες για το ΄21
Ζωγραφικά έργα και κεντήματα
Οι ήρωες του ROL
Διακοσμητικά πιάτα
Άλμπουμ για συλλογές αυτοκόλλητων, αναμνηστικά λευκώματα, σπιρτόκουτα, τσιγάρα και ένα συλλεκτικό σκάκι
Το 1821 στο Θέατρο Σκιών
(Οι φωτογραφίες που ακολουθούν προέρχονται από έκθεση συλλεκτών και παράσταση θεάτρου σκιών του Καραγκιοζοπαίχτη Μιχάλη Χατζάκη, που πραγματοποιήθηκαν στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών το 2016)
Ετικέτες λικέρ και κρασιών από την φιλελληνική περίοδο μέχρι τις ημέρες μας
Επετειακή κασετίνα με τρεις δίσκους 33 στροφών, έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών: "Κέντρον Ερεύνης Λαογραφίας - Εθνική Μουσική Συλλογή δια τα 150 Χρόνια της Παλιγγενεσίας"
Οι ήρωες του ΄21 στο Λαϊκό Λαχείο
Οπλαρχηγοί του 1821 στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, το 2004
Το ΄21 στον κινηματογράφο, το Θέατρο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση
Φωτογραφίες από σχολικές παραστάσεις και εκδηλώσεις για το ΄21
Ηρώα στο Ηράκλειο Αττικής
Επάνω: Το ηρώο του Κολοκοτρώνη στην Πλατεία 25ης Μαρτίου, δωρεά του Συλλόγου Αρκάδων Ηρακλείου Αττικής "Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης". Κάτω: Το ηρώο του Καραϊσκάκη στην ομώνυμη πλατεία, δωρεά του Ρουμελιώτικου Συλλόγου Ηρακλείου Αττικής "Ο Καραϊσκάκης".
Το ηρώο του Παπαφλέσσα στην Πλατεία Ελευθερίας-Γ.Παπαφλέσσα, δωρεά του Συλλόγου Μεσσηνίων Ηρακλείου Αττικής "Ο Παπαφλέσσας"
Όλα τα έργα που ακολουθούν είναι κατασκευασμένα από τον Μανώλη Τασούλα, εμπνευσμένου από τους ήρωες του 1821
ΤΕΛΟΣ χωρίς λόγια...
(Σκίτσο του Μιχάλη Κουντούρη)

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γυναίκες της Επανάστασης του 1821

Οι Χιονάνθρωποι των Χριστουγέννων

Το δέντρο των Χριστουγέννων