Μερικές φορές η ιστορία και η ζωή κάποιων ανθρώπων, εξελίσσεται σαν παραμύθι!… Έτσι, με παραμύθι βγαλμένο μέσα από τις 1000 και μία νύχτες, μοιάζει και το ιστορικό της ζωής του Πάνου Γαλανού από το Μεσολόγγι, που του έμελλε να γίνει μέγας και τρανός Πασάς της Αιγύπτου, με πολλά αξιώματα και διακρίσεις στη ζωή του.
Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1814 και είχε δυο αδερφούς, τον Ασημάκη και το Σπύρο. Όμως, η μεγάλη περιπέτεια της ζωής του ξεκίνησε στις 11 Απριλίου 1826, όταν εκείνος ήταν ακόμα τότε ένα μικρό παιδάκι, μόλις 12 ετών. Η πατρίδα του, το πολιορκημένο την εποχή εκείνη Μεσολόγγι, η πολυβασανισμένη αυτή και ηρωική πόλη, περνούσε την τραγικότερη μέρα της! Ξημερώνοντας Κυριακή των Βαΐων, μετά από πολιορκία ενός χρόνου από τα τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα, που αριθμούσαν χιλιάδες οπλοφόρους, κάτω από τις διαταγές του Τούρκου Κιουταχή και του Αιγύπτιου Ιμπραήμ πασά (1789-1848), η πόλη έπεσε τελικά στα χέρια των εχθρών! Και να, μέσα στα ερείπια που κάπνιζαν, και στα αίματα των σφαγμένων που έτρεχαν ποτάμια στα σοκάκια, ένα μικρό, ξανθό αγόρι! Ήταν αυτό το μικρό Ελληνόπουλο, ο Πάνος Γαλανός. Σίγουρα , λίγες ώρες νωρίτερα, θα κοιτούσε με μεγάλη αγωνία τα λίγο μεγαλύτερα από αυτόν παιδιά, 15 έως 18 χρόνων, που έμειναν στην ιστορία σαν «γελεκτζήδες», (γιατί φορούσαν μόνο γιλέκα για να΄χουν ανάλαφρες κινήσεις) και μάχονταν δίπλα στους μεγάλους, πετώντας πέτρες στους εχθρούς και γεμίζοντας τα καριοφίλια των πολεμιστών. Οπωσδήποτε, και ο μικρός Πάνος, ζηλεύοντας αυτά τα παλλικαρόπουλα, κάποια στιγμή με τη σφεντόνα του θα πέταξε κι εκείνος πέτρες στους Αγαρηνούς, σε κάποιο γιουρούσι. Όμως, τώρα βρισκόταν χαμένος από τους δικούς του, και με τον τρόμο στα γαλανά του μάτια, κατάμονος μέσα στην πόλη του που ψυχομαχούσε βαριά λαβωμένη, έτοιμη να παραδώσει, ανάμεσα σε απεγνωσμένες κραυγές και απανωτούς κρότους που πάγωναν το αίμα! Τον είδε ο Ιμπραήμ πασάς το μικρό Πάνο και τον συμπάθησε! Και έκανε νόημα στους στρατιώτες του να το μαζέψουν. Φεύγοντας, το πήρε μαζί του στην Αίγυπτο. Όμως, όχι σαν αιχμάλωτο, αλλά σαν προστατευόμενο. Αμέσως τον παρέδωσε στον πατέρα του, τον Βαλή (Διοικητή) της Αιγύπτου Μοχάμεντ Άλι (1769-1849), κι εκείνος που συμπάθησε επίσης αμέσως τον μικρό Πάνο, τον έστειλε να σπουδάσει μαζί με το γιο του Σαΐντ, ο οποίος υπήρξε ο μετέπειτα Βαλής της Αιγύπτου.
Έτσι, ο μικρός Γαλανός, μεγάλωσε κάτω από την εύνοια του Μοχάμεντ Άλι, στην πορεία εξισλαμίστηκε, και αφού μορφώθηκε, το 1834 κατατάχτηκε στον αιγυπτιακό ναυτικό στόλο. Το 1857 διορίστηκε πρόεδρος του Majlis Al-Ahkam ( Συμβούλιο Κρίσεων) και το 1860 πήρε τη θέση του Διοικητή της Αλεξάνδρειας. Λίγο μετά, διορίστηκε διευθυντής του υπουργείου Δικαιοσύνης, ενώ διετέλεσε δύο φορές υπουργός εξωτερικών. Αρχικά, για πολύ μικρό διάστημα, από 10 Μαρτίου έως 7 Απριλίου 1879, επί μοναρχίας Ισμαήλ Πασά. Και αργότερα, επί μοναρχίας Μοχάμεντ Τεουφίκ Πασά υπήρξε υπουργός εξωτερικών την περίοδο 1888-1891. Αποσύρθηκε σε αρκετά μεγάλη ηλικία, αφού υπηρέτησε για ένα διάστημα και ως Αρχηγός Πρωτοκόλλου. Όλο αυτό το διάστημα, μέγας και τρανός πασάς, διακρίθηκε σε ό,τι ασχολήθηκε! Πήρε πολλά παράσημα, απόχτησε προνόμια, έγινε μεγαλοκτηματίας και ανέβηκε μια-μια τις βαθμίδες της εξουσίας.
Ο Πάνος Γαλανός από το Μεσολόγγι, ήταν πλέον ο περίφημος Αλή Ζουλφικάρ πασάς της Αιγύπτου όπως πέρασε το όνομά του στα βιβλία της αιγυπτιακής ιστορίας! Ο πασάς «διχαλωτό σπαθί», όπως ερμηνεύεται τ΄όνομά του. Κάποια στιγμή παντρεύτηκε και απόχτησε ένα γιο, τον Σαΐντ. Χρόνια αργότερα, το 1888 ο Σαΐντ-Ζουλφικάρ πασάς, έγινε αρχικά, επί Χεδίβηδων Αυλάρχης και την περίοδο 1919-1938 εξελίχτηκε σε Μέγα Αυλάρχη του σουλτάνου-βασιλιά Φουάντ του Α΄. Ο Σαΐντ Ζουλφικάρ Πασάς επίσης διετέλεσε επίτιμο μέλος του Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου το 1887, τον επόμενο χρόνο αναδείχτηκε σε επίτιμο Διοικητή των Ιπποτών του ίδιου τάγματος και το 1920 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Επίτιμου Διοικητή των Ιπποτών του τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Όμως, τον Αλή Ζουλφικάρ Πασά, τον είχε γεννήσει μια μάνα Ελληνίδα. Μια μάνα, που και τα τρία της αγόρια τα έχασε μέσα στο μεγάλο πανικό της εξόδου του Μεσολογγίου. Κι εκείνη η γενναία και δυναμική μάνα, δεν παραδόθηκε μοιρολατρικά στα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της, αλλά σαν λέαινα αγωνίστηκε κι έφαγε τον τόπο, κίνησε γη και ουρανό, και γύρισε σ΄όλα τα σκλαβοπάζαρα για να ξαναβρεί και να ξανασμίξει τα παιδιά της, και να γίνουν όλοι μαζί ξανά, μια ευτυχισμένη οικογένεια! Και τα κατάφερε! Βρήκε τον Ασημάκη και το Σπύρο αρχικά, και όλοι τους μαζί ανταμώθηκαν στην Αίγυπτο με τον ένδοξο Αλή Ζουλφικάρ Πασά, όπως συνέβη και στη βιβλική ιστορία του δίκαιου Ιωσήφ, και δεν ξαναχωρίστηκαν ποτέ. Ο Ζουλφικάρ παραχώρησε στ΄αδέρφια του, καθώς και σε άλλα μέλη της οικογένειάς του από την Αιτωλοακαρνανία που προσκάλεσε στην Αίγυπτο, μεγάλα προνόμια και τα τοποθέτησε σε υψηλές θέσεις. Και όλη η οικογένεια έμεινε μαζί, ενωμένη σα μια γροθιά, κρατώντας αυστηρά κι ένα μεγάλο μυστικό που έκρυβε ο Αλή Ζουλφικάρ Πασά.
Αυτό το μυστικό αποκαλύφθηκε λίγο πριν το θάνατό του, σε μια Ελληνίδα δασκάλα. Την εποχή εκείνη ο Ζουλφικάρ πασάς, γερασμένος πολύ, είχε αποσυρθεί και κατοικούσε σε μια ωραία έπαυλη στη Γκίζα, λίγο έξω από το Κάιρο. Τον ολάνθιστο και γεμάτο τριανταφυλλιές κήπο του, τον φρόντιζε ένας Έλληνας κηπουρός, ο οποίος καμάρωνε για τα ανθοκομικά του έργα. Μάλιστα μια μέρα προσκάλεσε και την ανιψιά του, να πάει στην έπαυλη του πασά για να θαυμάσει τον κήπο. Εκείνη τη στιγμή, έτυχε να κάθεται ο υπέργηρος πλέον Ζουλφικάρ πασάς στη βεράντα και τους είδε. Κατέβηκε στον κήπο, πλησίασε τη νεαρή γυναίκα, της μίλησε γαλλικά, τα οποία μιλούσε και η ίδια, και έγιναν οι απαραίτητες συστάσεις. Μόλις άκουσε ότι ήταν Ελληνίδα, η καρδιά του άρχισε να χτυπάει δυνατότερα! Την έλεγαν Ελένη Δαρδανίδου, το γένος Κανάτα, και καταγόταν από το Σοποτσέλι (σήμερα Δίλοφο) Ζαγορίου. Είχε σπουδάσει στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο της Πόλης, δασκάλα. Είχε πριν λίγα χρόνια εγκατασταθεί στο Κάιρο, και είχε παντρευτεί τον Κωστάκη Δαρδανίδη, ο οποίος είχε σπουδάσει στη Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων και εργαζόταν ως λογιστής στην επιχείρηση του Κομοτηναίου Εθνικού Ευεργέτη, καπνέμπορα-βιομήχανου Νέστωρα Τσιανακλή (1838-1932). Ο Ζουλφικάρ Πασάς χάρηκε από τη γνωριμία του με τη νεαρή δασκάλα και της είπε να ξαναπεράσει από το αρχοντικό του. Πράγματι, η Ελένη ξαναπήγε στην έπαυλη συντροφιά με το μικρό γιο της τον Αχιλλέα. Ο Ζουλφικάρ πασάς τους υποδέχτηκε στη πολυτελή σάλα και οι υπηρέτες έφεραν κεράσματα: γλυκά και καφέ. Μετά από αρκετή κουβέντα, εμπιστεύτηκε την Ελένη και της άνοιξε την καρδιά του. Αντί για γαλλικά, προς έκπληξή της, άρχισε να της μιλάει ελληνικά! Της είπε ότι κι εκείνος ήταν Έλληνας, και της εξιστόρησε εν ολίγοις τη ζωή του. Μετά, αφού είπε στους υπηρέτες που τους σέρβιραν να αποσυρθούν, της είπε εμπιστευτικά, να κατεβούν στο υπόγειο της έπαυλης να της δείξει κάτι. Όλη περιέργεια η Ελένη κατέβηκε τα σκαλιά, και τον ακολούθησε στους μισοσκότεινους και δαιδαλώδεις διαδρόμους του υπογείου. Σταμάτησαν μπροστά σε μια πόρτα. Ο Ζουλφικάρ πασάς την ξεκλείδωσε, και όταν άνοιξε η πόρτα, η Ελένη έμεινε με το στόμα ανοιχτό! Σε όλους τους τοίχους του μικρού δωματίου-κρύπτης, που δεν ήταν περισσότερο απ 2Χ2 τμ, ήταν κρεμασμένες πολλές εικόνες και μπροστά τους άναβαν καντήλια!
Ο Ζουλφικάρ πασάς, μπορεί να είχε εξ ανάγκης εξισλαμιστεί, όμως η καρδιά του δεν έπαψε ποτέ να είναι ελληνική! Φεύγοντας, της έκανε δώρο δυο φωτογραφίες του να τον θυμάται! Λίγες μέρες αργότερα, που πήγε να τον ξαναεπισκεφθεί, έμαθε ότι ο Αλή Ζουλφικάρ πασάς είχε ξαφνικά πεθάνει! (Υπάρχουν δύο πιθανές ημερομηνίες αλλά και τόποι θανάτου του: ή πέθανε στο Κάιρο το 1892, ή στο γαλλικό θέρετρο Evian-lew-Bains το 1904, που είναι και το πιθανότερο, αφού πρόλαβε και τον γνώρισε και ο Αχιλλέας Δαρδανίδης, ο οποίος γεννήθηκε στο Κάιρο το 1895). Έτσι έκλεισε ο παραμυθένιος κύκλος της ζωής του Αλή Ζουλφικάρ Πασά, που μέσα από τις στολές με τα πολλά παράσημα, δεν έπαψε ποτέ να χτυπάει μια ελληνική, γενναία καρδιά, που τον έκανε τα επιβιώσει και τον αξίωσε να διακριθεί ποικιλοτρόπως στη χώρα της αιχμαλωσίας του, την Αίγυπτο των μύθων και της μεγάλης ιστορίας!
Όσο για την Ελληνίδα φίλη του Ελένη Δαρδανίδου, εκείνη κράτησε για πάντα ζεστή την ανάμνησή του και τις φωτογραφίες του. Και κάποτε, τις έδωσε στην εγγονή της την Ελένη Δαρδανίδου-Μπρούσαλη, κόρη του γιου της Αχιλλέα. Και , μετά από σχεδόν 120 χρόνια, με αφορμή εκείνες τις δυο παλιές και ξεθωριασμένες από το χρόνο φωτογραφίες, έκανα έρευνα στις ιστορικές πηγές και τελικά ξετυλίχτηκε σιγά-σιγά το κουβάρι της ζωής του Πάνου Γαλανού - Αλή Ζουλφικάρ πασά. Μιας ζωής γεμάτης περιπέτεια και πλημμυρισμένης ιστορικά γεγονότα, που χρονικά δεν απέχουν και τόσο πολύ από εμάς. Και εφέτος, που κλείνουν 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, η μορφή του Ζουλφικάρ Πασά έρχεται να μας θυμίσει ότι ο Έλληνας, σαν άλλος πολυμήχανος Οδυσσέας, μπορεί να επιβιώσει κάτω από τις όποιες συνθήκες, αρκεί να το λέει η καρδιά του. Και η Ιθάκη του τον περιμένει πάντα!
(Οι φωτογραφίες του Αλή Ζουλφικάρ πασά δωρήθηκαν από την Ελένη Δαρδανίδου-Μπρούσαλη (1937-2023), εγγονή της Ελένης Δαρδανίδου και κόρη του Αχιλλέα Δαρδανίδη, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών στις 28 Σεπτεμβρίου 2022).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου